©: Hendrik van Kampen

Het kanaaldorp 1e Exloërmond is bijna zeven kilometer lang en ligt tussen de veenkolonies Nieuw-Buinen en 2e Exloërmond. Het is een relatief jong dorp met een zeer verspreide bebouwing. De geschiedenis van het dorp gaat terug tot 1840, toen men begon met het graven van een aantal zijkanalen, de zogenaamde monden, haaks op het Groninger Stadskanaal. Tussen de monden kwam een uitgebreid stelsel van kleine verbindingskanalen. Een van de monden was het Noorderhoofddiep, dat in 1843 gereed was.

Aan weerszijden van dit water vestigden zich boeren, veen- en landarbeiders en ontstond de veenkolonie 1e Exloërmond. De afgegraven percelen land werden gebruikt als landbouwgrond. Net als in omringende dorpen groeide de bevolking van 1e Exloërmond snel, rond 1919 telde het dorp ruim zeshonderd inwoners.

Door schaalvergroting in de landbouw en de afgenomen vraag naar turf nam na de Tweede Wereldoorlog de werkgelegenheid en daarmee het aantal inwoners geleidelijk af. Het kanaal dat door het dorp liep is inmiddels gedempt.

In 1924 kreeg 1e Exloërmond aansluiting op de spoorlijn Stadskanaal - Ter Apel. Het spoor liep langs de Semslinie, de grens tussen Drenthe en Groningen. De spoorlijn werd in 1935 opgeheven, het stationsgebouw is rond 1965 afgebroken. De kunstmanifestatie STAR&Arts, verwijzend naar de voormalige spoorwegmaatschappij Stadskanaal-Ter Apel-Rijksgrens (STAR) en de stichting Stadskanaal Rail, heeft twee kunstprojecten gerealiseerd in 1e Exloërmond. Op de fundamenten van het oude stationsgebouw werd een nieuwe symbolische wachtruimte gemaakt en via geluidsopnames van treinen werd een ware stationssfeer gecreëerd.

1e Exloërmond ligt tussen de landbouwcomplexen Heeren- of Markiezenplaatsen, Markiezenveen en Noorderboerplaatsen. Ongeveer in het midden wordt 1e Exloërmond doorsneden door de Drentse Mondenweg. Vlak na de brug in de Mondenweg over het kanaal Dreefeiding is in 1989 het grote kunstwerk De Gebroken Lijn onthuld. Het staat precies op de voormalige grens tussen de gemeentes Borger en Odoorn en bestaat uit twee natuurstenen delen aan weerszijden van de weg.

Colofon

Bron: Noordboek

© Foto voorblad: Hendrik van Kampen