Dalen - dorp in Drenthe
Dalen
Op een zandrug langs een oude route tussen Coevorden en Groningen is in de vroege middeleeuwen het esdorp Dalen ontstaan. In de dertiende eeuw wordt Dalen voor het eerst vermeld als Danlon, in 1976 vierde het dorp het 750-jarig bestaan. De naam verwijst naar de laaggelegen beekdalen van het Loodiep en Drostendiep. Men vermoedt dat de naam eerst aan de streek werd gegeven en later is overgegaan op de nederzetting. Dalen heeft een brink en een brinkrestant aan de Noordwijk.
De essen liggen voornamelijk aan de westkant van het dorp.
De dorpskern heeft zich ontwikkeld langs de Emmerweg, De Brinken en de Hoofdstraat.
Na 1850 breidde het dorp in oostelijk richting uit, na de Tweede Wereldoorlog groeide Dalen ook aan de west- en noordkant. Door die uitbreiding werden buurschappen als De Bente en Noordwijk onderdeel van Dalen. Na de oorlog transformeerde Dalen van een agrarisch dorp geleidelijk naar een groot forensendorp onder de rook van Coevorden. Tot de gemeentelijke herindeling van 1998 was Dalen hoofdplaats van de gelijknamige gemeente, waartoe onder meer Dalerveen en Wachtum behoorden. Daarna is Dalen gefuseerd met vier andere gemeentes en valt het nu onder gemeente Coevorden.
Aan de Hoofdstraat staat de grote hervormde kerk. De oorsprong van de kerk gaat terug tot in de late middeleeuwen. De gotische toren dateert uit de tweede helft van de vijftiende eeuw. De kerk raakte aan het begin van de negentiende eeuw zwaar beschadigd door zowel de Franse belegering als door een zware storm.
Besloten werd de kerk af te breken. Op de fundamenten van de oude kerk verrees in 1824 het huidige kerkgebouw. Tot de inventaris behoren onder meer een luidklok uit 1639, een herenbank en preekstoel die rond 1800 zijn gemaakt en een orgel uit 1850. Het doopvont uit 1624 is in bezit van het Drents Museum.
Dalen heeft twee stellingkorenmolens, De Bente en de Jan Pol. De Bente staat aan de gelijknamige weg, zuidlijk van Dalen en is de oudste van de twee. De molen is gebouwd in 1814 als opvolger van een molen die door beschietingen van het Franse leger in brand was gevlogen.
In de Tweede Wereldoorlog raakte De Bente in verval en werd hij deels ontmanteld. In de jaren ’70 kocht de toenmalige gemeente Dalen de molen en zorgde voor restauratie. De molen is weer in bedrijf en er is een molenwinkel in de stenen onderbouw gevestigd.
De Jan Pol staat aan de Molenwijk, nabij het centrum, en dateert uit 1876. De molen werd gebouwd om een door bliksem afgebrande voorganger te vervangen. De stelling is bijna tien meter hoog en de Jan Pol is daardoor één van de hoogste molens van de provincie. De molen is vernoemd naar de laatste molenaar, die in 1982 overleed. Na meerdere restauraties werd de Jan Pol in 1994 een museum, waar de geschiedenis van graanproductie in beeld is gebracht.
In 1889 werd aan de Emmerweg een coöperatieve stoomzuivelfabriek opgericht. Al na enkele jaren breidde de boterfabriek uit. In de jaren ’40 van de vorige eeuw trad de coöperatie toe tot de Drentse Ondermelk Organisatie (DOMO) en fuseerde het met Coevorden en Noordbarge tot Cominzo. Door schaalvergrotingen moest de fabriek in Dalen in 1978 sluiten. Het pand werd in 1982 gesloopt. Tegenwoordig is op deze plek een gezondheidscentrum gevestigd.
Dalen telt veel bijzondere woonhuizen en boerderijen. Bezienswaardig zijn de negentiendeeeuwse eenlaagswoningen aan de Hoofdstraat en de oude boerderijen aan de Noordwijk en de Kruisstraat. In een uit 1832 daterend gebouw aan de Hoofdstraat is nu café-snackbar d’Oale Bakkerij gehuisvest. Een oude bakkersoven herinnert aan de oorspronkelijke bestemming van het pand.
Aan het begin van de vorige eeuw kreeg Dalen aansluiting op het spoortraject Zwolle-Stadskanaal. Aan de Kymmelskampen werd een klein station gebouwd, dat nagenoeg identiek was aan het station in Rolde. Door de komst van het station werden er woningen gebouwd aan de Stationsstraat en de Reindersdijk. Het oude stationsgebouw staat er niet meer, maar de stoptrein op het traject Zwolle-Emmen stopt nog altijd in Dalen.
In 2010 is Dalen weer gastplaats van het jaarlijkse Zuidenveldfeest, een evenement dat sinds 1920 om de beurt wordt verzorgd door één van de acht voormalige Zuidenveldgemeentes. Oorspronkelijke bestond het feest uit een tentoonstelling van agrarische producten, inmiddels is het uitgegroeid tot een heuse feestweek. Tussen 1992 en 2008 werd in Dalen ieder jaar de Landelijke Indië en Nieuw-Guinea Veteranendag georganiseerd. Door bezuinigingen van overheidswege is een voortzetting van dit evenement nog onzeker. Bij het multifunctionele gebouw De Spinde staat het natuurstenen beeld De Indiëganger.
Ten zuidoosten van Dalen ligt recreatiegebied Huttenheugte ingeklemd tussen het Drostendiep en het Stieltjeskanaal. Hier is onder meer een bungalowpark en een grote zwemplas. In de zomer worden in Dalen veel activiteiten georganiseerd, zoals een warenmarkt, een missverkiezing en sportevenementen als de Albert Eisingloop en het Nederlands Kampioenschap Wielrennen voor clubteams. ■
Colofon
Bron: Noordboek
