Exloo - dorp in Drenthe
Exloo
De geschiedenis van het esdorp Exloo begint in de middeleeuwen, toen het waarschijnlijk is gesticht als dochternederzetting van Odoorn.
In een oorkonde uit 1376 wordt Exloo aangeduid met de naam Exle. Het dorp had vroeger meerdere brinken, waarvan de hoger gelegen brink aan de Hoofdstraat het best bewaard is gebleven. Nabij de brink staan enkele karakteristieke Saksische boerderijen. In de twintigste eeuw is Exloo fink gegroeid. In eerste instantie ontstond nieuwe bebouwing langs uitvalswegen als de Fabrieksstraat en de Hoofdstraat, na de Tweede Wereldoorlog werden het vooral aan de westkant van het dorp nieuwe wijken gebouwd.
Vanaf de vijftiende eeuw begon men op kleine schaal met het ontginnen van het veengebied oostelijk van Exloo. Vanaf de zeventiende eeuw werd dit veel grootschaliger aangepakt.
Exloo was één van de Oostermoerse veenmarkegenoten die in 1762 met Groningen in onderhandeling gingen over aansluiting van de Drentse venen op het Stadskanaal. In 1817 werden de afspraken over het gebruik van de Drentse en Groningse kanalen bekrachtigd in een Convenant. Door de ontginning van de Exloërvenen zijn meerdere nederzettingen ontstaan, zoals 1e Exloërmond, Exloërveen en Exloërkijl. 2e Exloërmond is zelfs groter geworden dan het moederdorp Exloo.
In 1894 werd de coöperatieve zuivelfabriek Exloo geopend. Later werd aan de fabriek een korenmalerij toegevoegd. In 1966 is de fabriek gesloten. Het pand werd daarna gebruikt door bedrijven in de vleesverwerkende sector, de hoge pijp werd in de jaren ’70 afgebroken. Aan de Hoofdstraat staat een oud stationsgebouw, dat omstreeks 1905 werd geopend langs de spoorlijn Zwolle - Stadskanaal. Het gebouw was een versoberde kopie van dat in het Overijsselse Vilsteren. In 1945 is deze spoorlijn opgeheven.
Exloo ligt in een bosrijke omgeving en is mede daardoor aantrekkelijke voor toeristen. In en rond het dorp zijn campings en hotels. Even buiten het dorp begint het uitgestrekte terrein van de Boswachterij Exloo. Naast dichte naald- en loofbossen vindt men hier ook heidevelden en stuifzanden. In het bosgebied staan meerdere uitkijktorens en ligt een gletsjerkuil, een dichtgegroeide krater die in de IJstijd is ontstaan. Langs het Bodenpad richting Ees staat hunebed D30. Het is een klein hunebed dat oorspronkelijk vier dekstenen had, tegenwoordig zijn daar nog drie van over. In het hunebed zijn potscherven en prehistorische gereedschappen aangetroffen.
In het Hunzebosch tussen Exloo en Valthe staat het hunebed D31. Aan het begin van de negentiende eeuw was het hunebed nog in redelijke staat. Het had ooit vijf dekstenen, één daarvan is in het graf gevallen en de rest is verdwenen. D31 bestaat nu alleen nog uit enkele zijstenen en twee poortstenen. In het Hunzebos ligt het grote recreatiegebied Hunzebergen met een bungalowpark en een groot nieuw hotel. Tussen Exloo en het Hunzebos is een groot golfpark, richting het heideterrein Molenveld is het openluchtzwembad De Leewal. Aan drie zijden grenst Exloo aan essen en aan de oostkant begint het grote weilandengebied Exloosche Landen. In het Noorderveld ligt een grote zandwinplas, waar nog steeds zand en grind wordt afgegraven.
Exloo heeft een eigen schaapskudde met zo’n 160 Drentse heideschapen. Iedere dag vertrekt herder Kaspers vanuit de schaapskooi in het hart het dorp naar het Molenveld om daar de schapen te laten grazen. Naast de schaapskooi is het Schapeninformatiecentrum.
In het zomerseizoen worden jaarlijks de Exloo Trials georganiseerd, een schapendrijfwedstrijd op de open heide. Tegelijk met de Exloërjaarmarkt, de zaterdag voor Pinksteren, organiseert de vereniging Dorpsbelangen Exloo het schaapscheerdersfeest. Dit was in 1973 aanleiding tot de oprichting van volksdansgroep De Schaop’ndansers, die ieder jaar een optreden verzorgen. Ter ere van het feest werd in 1991 het beeld Scheeper en zijn Hond aan de Zuiderhoofdstraat onthuld. Het beeld is gemaakt door Gerrit Santing en verbeeldt de schapentraditie van Exloo.
Naast het Schaapscheerdersfeest organiseerde Dorpsbelangen meer dan dertig jaar lang het Festival van Oude Ambachten. In 2008 besloot men het festival in een nieuw jasje te steken en doopte men het om in het folkloristisch feest Op De Kloeten. Ook dit feest staat in het teken van oude gebruiken en spelen, klederdracht, oude beroepen en de Drentse taal. In juli of augustus, afhankelijk van de weersomstandigheden, organiseert Exloo jaarlijks een Oogstdag op een akker bij het dorp. Op een ouderwetse manier en met klassieke machines wordt dan het graan geoogst.
Wie een beeld wil krijgen van het boerenleven van vroeger kan ook terecht in het cultuurhistorisch museum Bebinghehoes. Dit museum is gehuisvest aan de Zuiderhoofdstraat in een hallenhuisboerderij uit 1722. De naastgelegen schaapskooi en het koetshuis maken deel uit van het boerderijmuseum. Even verderop in dezelfde straat ligt het Kabouterland, een grote speeltuin annex dierentuin.
Sinds de gemeentelijke herindeling van 1998 is Exloo de hoofdplaats van de nieuwe gemeente Borger-Odoorn. Daarvoor was Exloo al hoofdplaats van de gemeente Odoorn, het oude raadhuis zat aan de Hoofdstraat. Omstreeks 2000 is het oude raadhuis in Exloo omgebouwd en uitgebreid door de architecten Alberts en Van Huut, die ook het Gasuniegebouw in Groningen hebben ontworpen. ■
Colofon
Bron: Noordboek
