©: Hendrik van Kampen

Het kanaaldorp Hollandscheveld, zuidoostelijk van Hoogeveen, ontstond in de zeventiende eeuw. Het hoogveengebied ten oosten en zuiden van Hoogeveen werd ontgonnen door de compagnie van een aantal kapitaalkrachtige verveners uit het westen van Nederland, de Hollandsche Compagnie. Zij lieten een uitgebreid kanalenstelsel graven voor turfvaart en afwatering. Rond 1714 waren zowel de kanalen Hollandscheveldsche Opgaande en Zuider Opgaande gereed. Langs deze vaarten, aan de rand van het veen, vestigden zich voornamelijk schippers en veenarbeiders.

Doordat het gebied ontgonnen werd door de Hollandsche Compagnie, kregen de streek en de jonge nederzetting al gauw de naam Hollandscheveld.

Hollandscheveld ontwikkelde zich in de loop van de tijd van een veenkolonie tot een agrarisch dorp. De veengronden werden geschikt gemaakt voor landbouw en op schrale gronden werden bossen aangeplant. Veel van deze bossen zijn gekapt ten behoeve van de houtindustrie, maar het boscomplex aan de oostkant van het dorp is bewaard gebleven. Het Hollandsche Veld, ook de Hollandscheveldse bossen genoemd, beslaat ongeveer 35 hectare.

Door verveningen is het boscomplex strooksgewijs verkaveld. Het is een van de oudste aangeplante bossen in Drenthe, waardoor er een unieke fora te vinden is. In het bos ligt recreatiegebied Schoonhoven met een grote zwemplas en een camping.

Aan Het Hoekje en de Zuideropgaande hebben jarenlang twee stellingmolens gestaan. De Molen van Zegeren, later van Harens, was een koren- en oliemolen. Hij had een stenen onderbouw en een met riet gedekte achtkante romp.

Halverwege de twintigste eeuw is de molen gesloopt. De Molen van Eshuis dateerde uit 1866 en was een achtkante korenmolen. Vanwege de slechte staat is rond 1955 de bovenbouw van deze windmolen verwijderd en enkele jaren later werd ook de rest afgebroken. Aan de Hollandsche Opgaande staan tegenwoordig nog enkele fraaie negentiende-eeuwse boerderijen.

Ook telt het dorp nog enkele bijzondere woonhuizen, zoals de voormalige dokterswoning uit 1868 aan Het Hoekje.

Er ontstond een dorpskern bij de kruising van de straten Hollandseveldsche Opgaande, Het Hoekje en de Riegshoogtendijk. Na de Tweede Wereldoorlog breidde Hollandscheveld fink uit. De twee grote vaarten en veel kleinere wijken werden in de jaren ’60 gedempt. Aan de oostzijde van het dorp werden grote nieuwe wijken gebouwd in een rechthoekig patroon.

Aan de zuidkant van Hollandscheveld loopt de bebouwing over in de lintbebouwing langs de Zuideropgaande en de Riegshoogtendijk tot aan Nieuw Moscou en de grens met Overijssel.

Aan de Hendrik Raakweg staat de in 1851 gebouwde kerk van de Nederlands Hervormde Gemeente. Het is een neoclassicistische zaalkerk met een geveltoren en een spits. In 1999 sloeg de bliksem in de toren, waardoor de houten ombouw uiteen werd getrokken.

De bliksem zorgde via het elektrische uurwerk voor een explosie van de meterkast in de kerk.

De schade was groot, maar nog geen half jaar later was de eerste dienst alweer in de kerk.

Wel moest de toren geheel vernieuwd worden.

Een andere kerk, die van de Hervormde Gemeente van bijzondere aard Rehobôth, staat aan de Riegheidestraat.

Hollandscheveld kreeg in de jaren ’60 landelijke bekendheid door Tweede Kamerlid Hendrik ‘Boer’ Koekoek en zijn boerenpartij.

Hij was fel gekant tegen het in 1954 opgerichte Landbouwschap, een samenwerkingsverband tussen werkgevers en overheid om de naoorlogse landbouw een nieuwe impuls te geven.

Het Landbouwschap was bevoegd boeren te controleren en zonodig heffngen op te leggen.

Nadat een aantal landbouwers in Hollandscheveld in maart 1963 weigerde de heffngen te betalen, kwam het tot een gewelddadige confrontatie tussen boeren en politie, die drie dagen duurde. Koekoek nam het op voor de boeren en wist daarmee de sympathie van de kiezer te winnen. Een grote zwerfkei op een sokkel herinnert nog aan deze Opstand der Braven.

In de jaren ’90 van de twintigste eeuw is aan de Riegshoogtendijk het woon- en zorgcentrum Beatrix geopend. De hoofdingang is versierd met koperen klimopbladeren die gemaakt zijn door Onno de Ruijter. De groeicyclus van de bladeren symboliseert de levenscyclus van al het levende. In 1993 is op de kruising van Het Hoekje en de Hendrik Raakweg, naast de hervormde kerk, het bronzen beeld Cilie de Nevelhekse onthuld. Het beeld is gemaakt door Alice Top naar het verhaal van de negentiende-eeuwse Hoogeveense auteur Albert Steenbergen. Het is het verhaal van de verboden liefde tussen een rijke Amsterdamse jongen en het arme meisje Cilie. De inwoners van het dorp dachten dat Cilie een heks was, omdat het meisje graag in het veld danste bij de ochtend- en avondschemering. Na het vertrek van haar geliefde verdwijnt Cilie in de nevelen van het veld.

Hollandscheveld heeft een hoog voorzieningenniveau en een bloeiende middenstand. Al in 1757 kreeg het dorp een kleine particuliere school aan de Hollandscheveldsche Opgaande.

In 1819 werd een offciële openbare lagere school aan de Kerkenkavel gebouwd, later was deze gevestigd aan het Zuideropgaande. Rond 1900 kwam ten zuiden van Hollandscheveld ook een christelijke basisschool. Tegenwoordig heeft het dorp een openbare, een protestants-christelijke en een reformatorische basisschool. ■

Colofon

Bron: Noordboek

© Foto voorblad: Hendrik van Kampen