©: Hendrik van Kampen

Het kanaaldorp Klazienaveen is omstreeks 1885 ontstaan als veenkolonie. De eerste bewoners vestigden zich op een zandopduiking langs het nieuw gegraven Van Echtenskanaal, dat de Verlengde Hoogeveensche Vaart vanaf Erica verbond met de Duitse grens. De nieuwe nederzetting concentreerde zich rond de Dordsebrug en werd daarom in eerste instantie daarnaar vernoemd. De naam Klazienaveen kreeg het dorp pas in 1903. De plaatsnaam is ontleend aan de Klazienasluis, vernoemd naar de vrouw van de Groningse industrieel W.A. Scholten, die veel veengebieden rond het dorp bezat.

Haaks op het Van Echtenskanaal werd de Hoofdwijk A gegraven, die nu het Scholtenskanaal heet. Haaks op beide kanalen werden kleine verbindingskanalen gegraven en rond 1890 werd de eerste turf afgevoerd via deze waterwegen. Op de kruising van de twee kanalen werd door Scholten een turfstrooiselfabriek gebouwd. Later kreeg Klazienaveen via de Bladderswijk ook een verbinding met het Oranjekanaal. Doordat Klazienaveen op een driesprong van belangrijke waterwegen lag, was het een aantrekkelijke vestingplaats voor industrieën.

Bovendien lag het dorp vlakbij Emmen en Duitsland en kreeg het rond 1905 een station aan het tramspoor tussen Coevorden en Ter Apel.

De tramhalte aan de Mr. Ovingstraat is er nog.

In de loop van de twintigste eeuw werd ook de rijksweg A37 langs het dorp aangelegd.

De Maatschappij Klazienaveen, die door de zoon van Scholten was opgericht, opende in de jaren ’20 de Purit-fabriek, later Norit, waar tot op heden actieve kool wordt geproduceerd.

Deze maatschappij was ook betrokken bij de ontwikkeling van Klazienaveen-Noord. Van zowel de Purit-fabriek als van de turfstrooiselfabriek zijn oude bouwdelen bewaard gebleven.

Rond de Purit-fabriek is het industrieterrein Meester Ovingsstraat ingericht. In de buurt van de fabrieken staan enkele rijk versierde herenhuizen uit het begin van de twintigste eeuw.

Na de Tweede Wereldoorlog kwamen er meer fabrieken, vooral op het gebied van metaal- en ijzerbewerking. Bij het dorp werd een groot glastuinbouwcomplex gerealiseerd, waar vooral bloemen en groente worden gekweekt.

Het inwonertal van Klazienaveen nam snel toe door de groeiende werkgelegenheid. Zowel aan de noord- als aan de zuidkant van het kanaal ontstond komvorming. In 1981 is het Van Echtenskanaal tussen beide kernen deels gedempt. Klazienaveen grenst in het noorden aan het Oosterbos, een langgerekt natuurgebied met bos en heide.

In de laatste decennia verrezen nieuwbouwwijken langs de Kruiwerk en ten westen van de Brugstraat en het Van Echtenskanaal Noordzijde. Aan de oostkant is de bebouwing van Klazienaveen vastgegroeid aan die van Zwartemeer. De bebouwing langs de Dordsedijk loopt naadloos over in het wegdorp BargerOosterveen. Tussen Klazienaveen en Oranjedorp wordt een geheel nieuw bedrijvenpark ingericht aan de A37.

Klazienaveen heeft meerdere kerken, waarvan de gereformeerde kerk Eben Haezer aan de Langestraat de oudste is. Deze T-vormige zaalkerk werd in 1891 gebouwd naar ontwerp van H. Smit. De grote toren werd er in 1931 bijgebouwd. Een opvallende kerk is de hervormde Kruiskerk. Dit moderne, forse kerkgebouw heeft aan de zijkant een bijzonder expressionistisch vormgegeven toren. Een ander bijzonder gebouw in Klazienaveen is de voormalige marechausseekazerne uit 1903 aan de Kazerneweg. Dit witgepleisterde gebouw is opgetrokken in chaletstijl en heeft aan de zijkant een torentje met klok.

Klazienaveen is uitgegroeid tot een van de belangrijkste plaatsen van de gemeente Emmen. Het dorp heeft een hoog voorzieningenniveau met meerdere scholen, een uitgebreid winkelcentrum en een rijk verenigingsleven.

In 2008 werd hier voor de vijfentwintigste keer de marathon van Zuidoost-Drenthe gelopen.

Aan de weg Planeet is een nieuw sportcentrum gerealiseerd voor de diverse sportclubs van Klazienaveen.

Ten noorden van Klazienaveen is vlak na 1900 het kanaaldorp Klazienaveen-Noord gesticht.

De bebouwing ontstond langs het Scholtenskanaal, midden in een uitgestrekt veengebied.

Vrijwel direct werd er een houten kerkje gebouwd, dat in 1922 werd vervangen door de Veenkerk aan het Scholtenskanaal Oostzijde.

De nieuwe kerk werd gesticht door de evangelist De Weerd en grotendeels betaald door de maatschappij van Scholten. De Veenkerk is een recht gesloten zaalkerk met een grote toren. Tot de inventaris behoort onder meer een twintigste-eeuwse kopie van het Christusbeeld van Thorvaldsen uit 1819. Het orgel is gebouwd in 1951. In de Veenkerk staat een replica van het oude houten kerkje.

Klazienaveen-Noord werd in 1907 aangesloten op het stoomtramnetwerk, nadat de spoorlijn vanaf Klazienaveen werd doorgetrokken tot Ter Apel. Vlak voor de Tweede Wereldoorlog is de tramlijn opgeheven. Rond 1929 kreeg het dorp een christelijke lagere school aan het Scholtenskanaal, deze is inmiddels opgeheven.

Tussen Klazienaveen-Noord en Barger-Compascuum ligt een groot hoogveenrestant, dat grenst aan het familiepark en openluchtmuseum Veenpark. Het dorpje is voor voorzieningen aangewezen op de grotere buurplaatsen.

Voorheen konden bezoekers en taxibedrijven soms maar moeilijk de weg naar het dorpje vinden, vaak bleef men in het noordelijk deel van Klazienaveen zoeken. Sinds kort heeft Klazienaveen-Noord een eigen postcode en behoren die problemen tot de verleden tijd. ■

Colofon

Bron: Noordboek

© Foto voorblad: Hendrik van Kampen