Nijeveen - dorp in Drenthe
Nijeveen
Op een zandrug aan de rand van het veen ten noorden van Meppel is in de middeleeuwen het dorp Nijeveen ontstaan. In documenten uit 1310 komt de plaats voor als Hesselrevene, rond 1418 staat het genoemd als Neyeveen.
De veenontginning begon vanuit Havelte.
Vanaf de dijk ontgon men het gebied in slagen, waardoor de langgerekte strokenverkaveling ontstond. De eerste bewoners van Nijeveen vestigden zich aan weerszijden van de huidige Dorpsstraat. In het westen grenst het dorp aan Kolderveen, in het oosten loopt de bebouwing over in het buurschap Veendijk. Door de groei van het wegdorp Nijeveen kon het zich in 1477 afscheiden van Havelte en werd het een zelfstandige kerkelijke gemeente.
Aan de Dorpsstraat staat de hervormde kerk met begraafplaats van Nijeveen. De gotische kerk is omstreeks 1477 gebouwd en heeft een halfngebouwde smalle toren. Oorspronkelijk was de kerk gewijd aan de heilige Barbara. In de kerk vindt men nog een offertafel uit 1477, een avondmaalstafel uit 1631 en een preekstoel uit 1744. Het orgel is van halverwege de negentiende eeuw. Op de begraafplaats naast de kerk staat een vrijstaande klokkenstoel.
De klok wordt nog altijd tweemaal per dag geluid. Rond 2007 is de klokkenstoel geheel gerenoveerd.
Na de vervening van het gebied rond Nijeveen werden grote stukken land omgebouwd tot weiland. De veestapel nam toe, wat resulteerde in de oprichting van de coöperatieve zuivelfabriek De Eendracht in 1898. Door schaalvergroting moest De Eendracht in 1962 fuseren met de zuivelfabriek in het naburige Kolderveen. De fabriek in Nijeveen werd gesloten. Op de plek aan de Nieuweweg waar vroeger de zuivelfabriek stond, is in de jaren ’80 sporthal De Eendracht gebouwd. Het bronzen beeld Boer met Melkbussen bij dorpshuis De Schalle herinnert aan de zuivelhistorie van Nijeveen. Aan de Dorpsstraat en de Meppelerweg staan nog enkele fraaie boerderijen, veelal met een dwars geplaatst voorhuis.
Nijeveen kreeg in 1868 een station aan de spoorlijn Meppel - Leeuwarden. Rond het station kwam enige middenstand, wat zorgde voor een verdichting van de bebouwing. In 1933 is de spoorlijn opgeheven en het stationsgebouwtje werd gesloopt. De echte dorpskern onstond na de Tweede Wereldoorlog even verderop, met name rond de kruising van de Dorpsstraat en de Molenweg. In de loop van de twintigste eeuw werd Nijeveen nog verder uitgebreid. Er kwamen nieuwe wijken bij en aan de westkant van het dorp verrees bedrijventerrein Spijkerserve. Aan de noordkant van Nijeveen werd een park met recreatiewoningen gerealiseerd nabij natuurbad De Tussenboerslanden.
In 1977 vierde Nijeveen zijn 500-jarig bestaan.
Ter gelegenheid daarvan onthulde prins Claus de achtkante stellingmolen De Sterrenberg.
De windmolen is gebouwd in 1786 in het Duitse plaatsje Weener, maar werd daar halverwege de twintigste eeuw door modernisering overbodig. De toenmalige gemeente Nijeveen ontfermde zich over de molen en liet hem in Nijeveen op een nieuwe onderbouw aan de Burgemeester Weimalaan weer opbouwen. De kap en de romp zijn met riet gedekt. Achterop de kap staat nog een zelfkruiende windroos, wat typisch is voor Duitse molens. Omdat de molen in 2007 dertig jaar in Nijeveen stond, veranderde de plaatselijke blaaskapel zijn naam in De Sterrenberg Kapel. Vroeger stond aan de Nijeveense Grift ook de Groenmolen, maar deze korenmolen is na 1928 ontmanteld.
Tot 1998 was Nijeveen een zelfstandige bestuurlijke gemeente en vergaderde men in het witte raadhuis aan de Dorpsstraat. Bij de gemeentelijke herindelingen werd de gemeente Nijveen aan de gemeente Meppel toegevoegd. Daarom werd in hetzelfde jaar de Dorpsvereniging Nijeveen opgericht.
Ter gelegenheid van haar tienjarig jubileum, ontwikkelde de Dorpsvereniging in 2008 de drie Ommetjes. Dit zijn korte wandelroutes door Nijeveen en omgeving, aangegeven door routepaaltjes. Het begin- en eindpunt van de Ommetjes is de molen. ■
Colofon
Bron: Noordboek
