©: Hendrik van Kampen

Op de oostfank van de Hondsrug is in de vroege middeleeuwen het esdorp Odoorn ontstaan. Het lag temidden van uitgestrekte veengebieden, langs een oude route van Coevorden naar Groningen. Rond het dorp lagen grote essen, de dorpskern vormde zich langs de Hoofdstraat en een aantal zijstraten.

In Odoorn staan nog een paar historische Saksische boerderijen. Odoorn heeft meerdere brinken, waarvan de veelhoekige grote brink aan de Boshof de belangrijkste is. Hier is ook het herdenkingsmonument voor het verzet in de Tweede Wereldoorlog geplaatst, naar ontwerp van professor Duintjer. De ruime brink aan de Dilweg heeft een eendenvijver.

Aan het eind van de twaalfde eeuw werd in Odoorn een dochterkerk van de kerk van Anloo gesticht. Deze stond aan de Valtherweg en was oorspronkelijk gewijd aan de heilige Margaretha. De kerk met de witte toren bestaat nu uit twee delen. Het middeleeuwse koor, dat nu als consistorie in gebruik is, is rond 1200 gebouwd. Het is opgebouwd uit grote zwerfstenen en heeft spitsboogvensters uit de veertiende of vijftiende eeuw. Het verschil met de kerk die aan dit middeleeuwse bouwwerk is vastgebouwd, is groot. De nieuwe hervormde kerk is omstreeks 1856 gebouwd ter vervanging van het middeleeuwse exemplaar.

In 1897 raakte de kerk fink beschadigd bij een grote brand, maar hij is later volledig gerenoveerd. Het orgel is van 1899. Voor de kerk staat het beeld Otie en Kleinkind van Gerrit Santing.

Het is een beeld van een oma en kleinkind in Drentse klederdracht van rond 1800.

Het dorp breidde zich uit langs de wegen richting Emmen, Valthe, Exloo en Borger. Net als bij de bouw van de middeleeuwse kerk werd ook bij de aanleg van sommige paden gebruik gemaakt van zwerfkeien. Soms werden hiervoor zelfs de grote stenen van de Odoorner hunebedden aan stukken gehakt.

Na de Tweede Wereldoorlog groeide het dorp met name aan de oostkant.

Odoorn grenst aan Boswachterij Odoorn, een uitgestrekt natuurgebied met bos, heide en enkele vennen. Dit bos is in de jaren ’20 van de vorige eeuw aangeplant in het kader van de werkverschaffng. Op een hoge, kunstmatige heuvel staat de uitkijktoren Poolshoogte. Het bijbehorende Theehuis is in 2005 afgebrand, maar zal weer worden herbouwd. Aan de oostkant van het bos lig het grote heideterrein Molenveld, dat begraasd wordt door de schaapskudde van Exloo. Tussen Odoorn en het Molenveld ligt het Odoornerzand, een groot stuifzandgebied. In 1972 waaide bij een grote storm een groot stuk van het bos van Boswachterij Odoorn om. Voor een deel zijn de bomen herplant, maar er is ook een deel ingericht als Schapenpark. Bij het Schapenpark staat het grote beeld Ode aan de Zon, wat het best omschreven kan worden als een modern hunebed. Langs de weg richting Borger ligt midden in het bos een grote camping.

Even buiten Odoorn, aan de weg naar Borger, staat het kleine incomplete hunebed D32.

Tussen Odoorn en Valthe liggen het hunebed D34 en de grote grafheuvel Eppiesbarchien, in het Hunzebos ligt hunebed D31. Dat de omgeving van Odoorn al ver voor het begin van de jaartelling bewoond moet zijn geweest is evident. Rond 1900 was Odoorn even landelijk nieuws toen grote hoeveelheden scherven, potten en beelden in de grond werden aangetroffen. Het bleek echter om een vervalsing te gaan en deze zogenaamde Odoorner baksels zijn enkele jaren later vernietigd.

Sinds jaar en dag wordt in Odoorn jaarlijks de Oringermarkt gehouden, een grote paarden- en warenmarkt. Al meer dan twintig jaar is Odoorn in de zomer het decor voor het Internationaal Folkloristisch Dansfestival SIVO. Aan de Nijkampenweg staat een zandstenen beeld van een groep dansers, als ode aan deze danstraditie. Lange tijd was Odoorn een zelfstandige gemeente, in 1835 kreeg het een eigen gemeentehuis. Bij de gemeentelijke herindeling van 1998 fuseerde het met Borger tot gemeente Borger-Odoorn. ■

Colofon

Bron: Noordboek

© Foto voorblad: Hendrik van Kampen